Mikhail Nikolayevich Baryshnikov (, , ; d. 27 Ocak 1948),1 "Mişa" (Rusça "Mihail" isminin kısaltılmış şekli) olarak da çağırılmaktadır. Rus asıllı Amerikalı balet, koreograf ve aktör. Vaslav Nijinsky ve Rudolf Nureyev gibi büyük baletlerle birlikte anılmaktadır. Leningrad'da Kirov Balesi'nde parlak bir kariyer başlangıcı yapmasına rağmen, 1974 yılında, sanatını icra ve geliştirme konusunda daha fazla imkân sahibi olacağını düşündüğü için, Batı'ya, Kanada'ya iltica etti. Bağımsız olarak çeşitli gruplarla çalıştıktan sonra, New York Balesi'ne baş balet olarak katıldı. Burada George Balanchine'in geliştirdiği dans stilini öğrendi. Akabinde, daha sonra sanat yönetmeni olarak çalışacağı, American Ballet Theatre'da dans etti.
Baryshnikov, kendine ait pek çok projenin hayata geçirilmisine önayak oldu. Özellikle modern dansla ilgili çalışmalara destek verdi ve bunlardan çoğu kendine ait olan bir düzene kadar projenin sahnelenmesine yardımcı oldu. Sahnedeki üstün performasının yanı sıra, sinema ve televizyon çalışmaları, geniş kitleler tarafından tanınmasına yol açtı. Çağdaş bale sanatının en önde gelen simalarından biri haline geldi. 1977'de The Turning Point isimli filmdeki "Yuriy Kopeykin" rolüyle, "en iyi yardımcı erkek oyuncu Oscar'ına ve Altın Küre ödülüne aday gösterildi. Ayrıca Sex and the City isimli ABD yapımı dizinin, son sezonunda rol aldı.
Baryshnikov, Sovyetler Birliği'nde, Letonya'nın başkenti Riga'da dünyaya geldi2 Ailesi Rus'tu. Annesi Aleksandra (evlilik öncesi soyadı Kiselyova) terzi, babası Nikolay Barışnikov ise mühendisti. Baryshnikov bale çalışmalarına Riga'da 1960 yılında başladı. 1964 yılında Leningrad'da (şimdiki Sankt-Peterburg) Vaganova Bale Akademisi'ne girdi. Bir süre sonra Varna Uluslararası Bale Yarışması'nda gençler arasında birincilik ödülünü kazandı. Daha sonra 1967'de Kirov Balesi ve Mariinski Tiyatrosu'na katıldı ve Giselle balesinde "köylü" Karakterini oynadı.
Baryshnikov'un yeteneği, güçlü rol kabiliyeti, dans tekniği, sahnedeki duruş ve performansının farkında olan Oleg Vinogradov, Konstantin Sergeyev, İgor Çerniçov ve Leonid Jakobson gibi bazı Sovyet koreograflar, ona özel bale koreografileri yaptılar. Baryshnikov'un kimi rolleri adeta onunla özdeşleşmiştir. Giselle balesindeki aşırı dugusal "Albrecht" rolü ve Leonid Jakobson'un Vesteris balesindeki rolü, bunlara örnek gösterilebilir.3 New York Times sanat eleştirmeni Clive Barnes, Sovyetler Birliği'nde sahnede seyrettiği sanatçıyı gazetesinde "Hayatta gördüğüm en mükemmel dansçı" diyerek tanımlamıştır.
29 Haziran 1974 tarihinde, Kirov Balesi ile birlikte Kanada'nın Toronto şehrinde turnede iken iltica ederek, siyasi sığınma hakkı talep etti. Akabinde Kanadalı meşhur Royal Winnipeg Bale grubuna katıldı45 ve bir daha Sovyetler Birliği'ne geri dönmeyeceğini ilan etti. Daha sonra verdiği bir demeçte, ilticasını, 1970 yılında Londra turnesinde iken, Amerikalı arkadaşı Christina Berlin ile birlikte planladıklarını ve kaçışını bu hanımın organize ettiğini söylemiştir. İltica ettikten sonra, Kanada'da kısa bir inziva dönemi geçirdi ve National Ballet of Canada ile birlikte La Sylphide isimli balede ilk televizyon performansını sergiledi. Daha sonra ABD'ye gitti.6
1974-1978 yılları arasında American Ballet Theatre'ın "baş baleti" idi ve partneri de Gelsey Kirkland'dı. Ayrıca George Balanchine ile birlikte New York City Ballet'de de çalıştı. Bir yandan da İngiliz Royal Ballet'e düzenli bir şekilde, misafir sanatçı olarak katkıda bulundu. Tüm bunlara ilaveten, çeşitli bale ve modern dans grupları ile birlikte on beş ay süren bir dünya turuna çıktı. Baryshnikov için özel roller de yazıldı. 1979 yılında Jerome Robbins'ın Opus 19: The Dreamer ve Baryshnikov'un Natalya Makarova ile birlikte dansettiği Other Dances isimli eserleri ve 1980'de Frederick Ashton'ın Rhapsody'si bunlara örnek gösterilebilir.
1980 yılında, dansçı ve sanat yönetmeni olarak American Ballet Theatre'a döndü ve on yıl boyunca bu işi sürdürdü. 3 Temmuz 1986 tarihinde ABD vatandaşlığına kabul edildi. 1990 yılında Mark Morris ile birlikte, White Oak Dance Project isimli gezici dans grubunu kurdu ve 2002 yılına kadar bu grubun sanat yönetmenliğini yaptı. 2003 yılında Prix Benois de la Danse isimli bale yarışmasında, "yaşam boyu başarı" ödülüne layık görüldü. 2005 yılında New York'ta, çeşitli sanatsal faaliyelere (müzik, dans, tiyatro, film, çeşitli görsel sanatlar) mekan ve prodüksiyon imkânları sağlayan Baryshnikov Arts Center'ı hizmete soktu.
Baryshnikov'un başarılı bir dansçı olduğu, çok küçük yaşta keşfedilmişti. Fakat içinde büyüdüğü Sovyet sistemi, sanatını daha da geliştirmeye izin vermemekteydi. Birçok dansçıdan daha kısa boyluydu ve parmak ucuna yükselen bir balerinden çok aşağıda kalıyordu. Bu durum, onun sahnede arka planda kalmasına yol açıyordu. Gerek filmlerden seyrettiği, gerekse de turnelerde izleme şansı bulduğu Batı dünyasının dans çalışmaları ile kendi ülkesindeki durumu karşılaştırıyor, Sovyet dans ve bale dünyasının hala geleneklerine bağlı bir şekilde 19. asır kalıpları içinde kalmış olması onu daha da kızdırıyordu. Sovyetler Birliği'ni terk etmesindeki en önemli faktör, onun çağdaş, yenilikçi sanatçılarla çalışma arzusuydu. İlticasının ikinci yılının sonunda, Jerome Robbins, Glen Tetley, Alvin Ailey ve Twyla Tharp'ın da aralarında olduğu 13 farklı koreografla çalıştı. New York Times gazetesi dans eleştirmeni Anna Kisselgoff'la 1976 yılında yaptığı röportajda "Rol aldığım bale gösterisinin başarılı olup olmaması bence önemli değil. Farklı şeyler yapmak, yeni deneyimler edinmek, benim açımdan çok daha önemli" demiş, "Alvin Ailey'in klasik ve modern dans tekniklerini harmanlaması, Twyla Tharp'ın dansıma egosantrik figürler ilave etmemde ısrarcı olması, beni fazlasıyla heyecanlandırıyor" diye açıklama yapmıştır.
1978 yılında, bağımsız çalışmayı bırakarak, efsanevi koreograf George Balanchine'in yönetimindeki New York City Ballet'de katıldı ve 18 ay baş balet olarak çalıştı. "Mr. B" olarak bilinen George Balanchine nadir olarak dışarıdan gelen artistlerle çalışmayı kabul ederdi. Hatta ünlü dansçılar Rudolf Nureyev ve Natalya Makarova ile bile çalışmayı reddetmişti. Baryshnikov'un New York City Ballet'de tüm dikkatini işine vererek çalışması, tüm sanat camiasını şaşırtmıştır. Balanchine, hiçbir zaman Baryshnikov'a özel bir rol yaratmadı. Ancak ona öğretmenlik yapıp, kendi özel dans tarzını öğretti. Bu sayede Apollo, The Prodigal Son (Müsrif çocuk) ve Rubies (Yakutlar) isimli temsillerde, Baryshnikov, adeta kendiyle özdeşleşen rollerde oynadı. Jerome Robbins ise New York City Ballet'nin gözde aktrisi Patricia McBride ve Baryshnikov için Opus 19/The Dreamer isimli baleyi sahneye koydu.78 1980 yılında American Ballet Theatre'ın sanat direktörlüğü görevine getirildi. 1989 yılında, tiyatro yönetimi, Baryshnikov'un yardımcısı Charles France'ı, ondan habersiz işten çıkartınca istifa etti.
Onun, yeni olan, daha önce denenmemişe olana bu ilgisi, sanatını da şekillendirip geliştirdi. Dans sanatıyla ilgili yaptığı şu gözlem, onun bakış açısını anlamamıza yetecektir; "Dans ederken bacağınızı ne kadar yükseğe kaldırdığınızın bir önemi yok. Teknik dediğiniz şey, basitlik, şeffaflık ve istekli çalışmaktan başka bir şey değildir.”9 Baryshnikov'un The White Oak Project ismini verdiği proje, yaşı geçkin dansçılara, gerçek anlamda bir iş yaratmak amacıyla hayata geçirilmişti. 2007 yılında, 60 yaşında iken, avangart yönetmen Joanne Akalaitis'in, Samuel Beckett'in dört kısa oyunundan yola çıkarak sahneye koyduğu eserde rol almıştır.
1999 yılında, ABD'nin saygın bilim ve sanat kurumu American Academy of Arts and Sciences'a üye olarak kabul edildi.10 2000 yılında ABD Kongresi tarafından verilen National Medal of Arts'ı aldı.11 11 Mayıs 2006'da New York University, 28 Eylül 2007'de Shenandoah University konservatuvarı ve 23 Mayıs 2008'de de Montclair State University tarafından "onursal derecelerle" taltif edildi.
2006 yazında, Baryshnikov Arts Center sponsorluğunda "Hell's Kitchen Dance" isimli grupla ABD ve İspanya turnesine çıktı. Turnede Baryshnikov Arts Center'dan koreograflar Azsure Barton ve Benjamin Millepied'ın çalışmalarını oynadılar.
2007 Ağustos'unda, Ana Laguna ile birlikte Stockholm'da, Dansen Hus'ta, Mats Ek'in Place (İsveçe orijinali Ställe) isimli eserini sahnelediler.
Baryshnikov İsrail'de de üç kez sahne aldı. İlkinde 1996'da White Oak Dance Project ile Caesarea'da antik Roma amfitiyatrosunda dans etti. İkincisinde 2010'da Ana Laguna ile birlikte gösteriler sergiledi. Son olarak 2011 yılında da "In Paris" isimli oyunla Tel Aviv'deki Suzanne Dellal Center'da dokuz defa sahne aldı. İsrail'de iken Haaretz gazetesine verdiği demeçte, bir sanatçı olarak İsrail'in sanatsal olarak boykot edilmesine karşı olduğunu söylemiş ve İsrail modern dansını ilgi ve heyecanla takip ettiğini söylemiştir.12
Baryshnikov ilk defa, 1976 yılında bir ABD kanalında dans gösterisine çıktı. Virgina merkezli PBS (ABD genelinde yayın yapan, kâr amacı gütmeyen 354 üye televizyon kanalından oluşmuş bir kuruluş) kanalında In Performance Live from Wolf Trap isimli programda dans etti. 1977 Noel tatili sırasında CBS kanalı, Baryshnikov'un da dahil olduğu American Ballet Theatre tarafından sahnelenmekte olan, Çaykovski'nin meşhur Fındıkkıran Balesi'ni ekranlarına taşıdı. Bu program, bugüne dek ABD'de en fazla tekrar edilen yayın olma özelliğini korumaktadır. Baryshnikov'un yanı sıra Gelsey Kirkland ve Alexander Minz gibi dansçılarda bu gösteride rol almıştı. Bu prodüksiyonun Kanada'da video kaydı yapıldı. CBS kanalında birkaç kez gösterildikten sonra PBS kanalına taşındı ve yıllarca her Noel sezonunda ekranlara getirildi. Hatta PBS'e üye kimi kanallarda hala gösterilmeye devam edilmektedir. Daha sonra bu program, MGM şirketi tarafından DVD formatında satışa sunuldu.13 2004 yılında da, yeni teknolojiler kullanılarak düzenlenen bu DVD, Kultur Video isimli firma tarafından tekrar piyasaya sürüldü 14 ve Noel tatili boyunca "en çok satan DVD" oldu. İngilter'de bu DVD "Dijitaş Klasikler" (Digital Classics) adı altında tekrar piyasaya sürülmüştür..15
Çaykovski'nin bu eserinin değişik versiyonları, çok çeşitli defalar çok farklı kanallarda gösterilmiş olmasına rağmen, bu balenin Baryshnikov versiyonu Emmy Ödülü'ne aday gösterilen iki versiyondan birisidir. Diğeri ise, Mark Morris'in Fındıkkıran Balesi'nin özellikle abartılarak, satirik biçimde sahneye koyduğu The Hard Nut isimli baledir.
Baryshnikov ayrıca Emmy Ödülü alan, iki ayrı televizyon programı yaptı. Bunlardan birisi ABC diğeri CBC kanalında yayınlandı. Bu programlarda Broadway ve Hollywood müzakallerinden seçme müzik parçaları eşliğinde dansa gösterileri yaptı. 1970 ve 1980'ler boyunca Live from Lincoln Center ve Great Performances isimli TV programlarıyla, birçok kez Amerikalı izleyici karşısına çıktı. Yıllar içinde birkaç kez de, her yıl düzenlenen ve ABD kültürüne performans sanatlarındaki başarılarıyla katkıda bulunan kişilere ödül verilen, "Kennedy Center Honors" isimli törenlerin TV yayınında boy gösterdi.
Baryshnikov, New York'a geldikten kısa bir süre sonra ilk sinema filminde rol aldı. 1977 yapımı The Turning Point isimli bu filmde, Yuri Kopeikine isimli çapkın Rus baleti canlandırdı ve bu filmle Oscar ödülüne aday gösterildi. 1985 yapımı, koreografisi Twyla Tharp tarafından yapılan, başrollerinde Gregory Hines ve Isabella Rossellini'nin bulunduğu White Nights isimli filmde rol aldı. 1987'de ise Dancers isimli filmde oynadı. 1991 yılında başrolde Gene Hackman'ın oynadığı Company Business isimli filmde, yardımcı erkek oyuncu idi. Sex and the City isimli TV dizisinin son sezonunda, dizideki Carrie Bradshaw karakterine yapışkan biçimde kur yapan ve onu Paris'e götüren,Rus sanatçı Aleksandr Petrovsky rolünü oynadı.
2 Kasım 2006 tarihinde, Amerikalı ünlü aşçı Alice Waters ile birlikte Sundance Channel'da Iconoclasts isimli TV programına başladı. Uzun süredir dost olan bu ikili, programlarında, yaşam tarzlarını, ilham kaynaklarını, sosyal projelerini anlattılar.
17 Temmuz 2007 tarihinde PBS kanalında Baryshnikov'un sanat hayatının ve Baryshnikov Arts Center'ın anlatıldığı bir TV programı yayınlandı.
Baryshnikov, Nisan 2012'de, Dmitry Krymov tarafından yönetilen In Paris isimli balede yer aldı. Santa Monica College Performing Arts Center'da sahnelen bu gösteride, Baryshnikov'a eşlik eden balerin Anna Sinyakina idi.
Bir sonraki rolü, Anton Çehov'un Kabuğuna Sinmiş Adam isimli kitabından uyarlanan sahne gösterisiydi.16 Oyunla ilgili şunları söylemiştir
Aktris Jessica Lange ile ilişkisinden, 1981 yılında Aleksandra Baryshnikov isimli bir kızı dünyaya geldi. Eski balerin Lisa Rinehart ile de uzun süren bir ilişkisi oldu. Bu ilişkiden de Peter (1989 doğumlu), Anna (1992 doğumlu) ve Sofia (1994 doğumlu) isimli üç çocuğu oldu. Larry King ile yaptığı röportajda, evlilik müessesine inanmadığını, insanların birbirlerine söz verip bağlanmaları için, yasal bir nikâh akdini gerekli görmediğini, dindar olmadığını, bir ibadethanede bulunmanın, kendisi için anlamsız olduğunu söylemiştir.17
Bu şekilde bir beyanda bulunmuş olmasına rağmen, The Wall Street Journal gazetesinde 25 Şubat 2012'de, 64. yaş günü münasebetiyle yayınlanan bir demecinde, Lisa Rinehart'ı "eşim" diyerek tanımlamıştır ve 2006'da onunla evlenmiştir.
Mikhail Baryshnikov entry in the Concise Encyclopædia Britannica
Sunday NY Times article by Anna Kisselgoff, October 28, 1979
Mikhail Baryshnikov and Ana Laguna to Perform in Israel (June 2010)
Archival footage of Mikhail Baryshnikov performing Chacony in 2002 at Jacob's Pillow
Orijinal kaynak: mikhail baryshnikov. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Mikhail Baryshnikov (Russian-American dancer) - Britannica Online Encyclopedia . Britannica.com. Retrieved on September 14, 2011. ↩
Lifetime Honors - National Medal of Arts . Nea.gov. Retrieved on September 14, 2011. ↩
Wayback Machine<span> sitesinde </span>arşivlendi<span>.</span> <span> Mikhail Baryshnikov dances his way to Tel Aviv, </span>Haaretz ↩
The Nutcracker / Baryshnikov, Kirkland, Charmoli: Mikhail Baryshnikov, Gelsey Kirkland, Alexander Minz, Nanette Glushak, Gayle Young, George De La Pena, Rebecca Wright, Gregory Osborne, Áurea Hammerli, Sallie Wilson (II), Charles Maple, Richard Schafer, Cynthia Harvey, Hilda Morales, Clark Tippet, Eric Nesbitt, Roman L. Jasinski, Raymond Serrano, Rodney Gustafson, Kirk Peterson: Movies & TV. Amazon.com. Retrieved on September 14, 2011. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page